Bazylika
![](http://1.starawies.jezuici.pl/wp-content/uploads/2019/04/Bazylika-01-300x297.jpg)
Wnętrze kościoła ma nawę główną, poprzeczną (transept) i prezbiterium równej wysokości. Ściany prezbiterium, nawy poprzecznej i głównej są rozczłonkowane pilastrami. Głowice pilastrów w nawie głównej i poprzecznej są ozdobione dekoracją stiukową kartuszowo-roślinną z główkami aniołków. W prezbiterium głowice pilastrów posiadają dekorację stiukową w formie roccaille’ów (ornament w kształcie stylizowanych muszli i kogucich grzebieni). Ponad pilastrami obiega kościół przełamujące się belkowanie. Sklepienie kościoła jest częściowo kolebkowe z lunetami, a częściowo kolebkowo-krzyżowe.
Ołtarz główny
![](http://1.starawies.jezuici.pl/wp-content/uploads/2019/04/Ołtarz-300x225.jpg)
Między kolumnami ołtarza znajdują się rzeźby rodziców NMP: św. Anny i św. Joachima oraz krewnych: św. Zachariasza i św. Elżbiety oraz małego św. Jan Chrzciciela przy jej nogach. W zwieńczeniu ołtarza przedstawiono Św. Trójcę, gdzie postacie Boga Ojca i Jezusa trzymają koronę, co zapowiada Koronację Matki Boskiej. Neorokokowe, marmuryzowane tabernakulum, wg projektu br. Jana Klimka SJ, zostało wykonane w 1907 roku. Poprzednie, ufundowane w XIX w. przez o. Karola Antoniewicza SJ, znajduje się w Muzeum. Ołtarz główny, po częściowym spaleniu w 1968 roku, został odnowiony w latach 1970—1971. Dębowe stalle w prezbiterium ustawiono w 1929 roku. Wykonali je bracia zakonni: Jan Klimek SJ oraz Aleksy Lizała SJ.
Na ścianach prezbiterium, w dawnych wnękach okiennych z chóru i biblioteki, wystawione są wota dla Matki Bożej Miłosierdzia czczonej w cudownym obrazie. Nad portalami prowadzącymi do zakrystii i kaplicy św. Andrzeja Boboli znajdują się kolejno medaliony biskupów Aleksandra Fredry i Wacława Sierakowskiego. Nowy posoborowy ołtarz został ukończony w 2009 roku. Jest on stylizowany na mensę z XVIII wieku.
Cudowny obraz
![](http://1.starawies.jezuici.pl/wp-content/uploads/2019/04/MB-w-Starej-Wsi-04-1-300x300.jpg)
Powszechna tradycja mówi, że obraz Matki Boskiej szedł z Węgier do Polski nie jedną, ale dwiema drogami: raz przez Przełęcz Dukielską, a drugi przez Pakoszowskie Działy. I rzeczywiście, kapliczki postawione na rzekomych miejscach odpoczynku obrazu wyraźnie zdają się potwierdzać tradycję. Wytyczają dwie różne trasy. Legenda o obrazie starowiejskim – w interpretacji F. Kotuli – zawiera podobne w swej treści wydarzenia zawarte w tzw. dużej legendzie podanej po raz pierwszy przez o. Iwana Czeżowskiego SI w książce pt. „Koronacja cudownego obrazu NMP pod wezwaniem Matki Miłosierdzia w kościele oo. Jezuitów w Starej Wsi pod Brzozowem”, wydanej w roku 1877. Duża legenda autorstwa o. Czeżowskiego należy do tzw. gatunku pobożnych historii. Druga połowa XIX wieku stanowi ważny okres w dziejach kultu obrazu Matki Boskiej Starowiejskiej. 8 września 1877 roku nuncjusz papieski z Wiednia, arcybiskup Ludwik Jacobini, uroczyście koronował cudowny obraz Zaśnięcia i Wniebowzięcia Matki Boskiej.
Złotą koronę na dolną scenę obrazu, przedstawiającą Zaśnięcie NMP, wykonał złotnik krakowski, Lewkowicz. W celu upamiętnienia tego doniosłego wydarzenia, w tym samym jeszcze roku, w kościele starowiejskim wmurowano tablicę marmurową. Od tego pamiętnego wydarzenia Matka Boża w cudownym starowiejskim obrazie jest Ozdobą Pogórza, Matką Bożą Starowiejską, Matką Bożą Miłosierdzia. Dekretem papieża Piusa XI z 7 sierpnia 1927 r. starowiejskie sanktuarium otrzymało godność „bazyliki mniejszej”. W drugiej połowie XX wieku, kiedy przez Polskę przeszła fala podpalaczy zabytkowych świątyń i obrazów, zbrodnicza ręka nie ominęła również Starej Wsi. 6 grudnia 1968 r. o godzinie 5 rano w zagadkowych okolicznościach spłonął cudowny znak kultu Maryjnego i pomnik kultury polskiej z przełomu XV i XVI wieku.
Wiernego odtworzenia obrazu ze Starej Wsi podjęła się Maria Niedzielska z Krakowa. 10 września 1972 r. kopię obrazu Matki Boskiej Starowiejskiej koronował powtórnie prymas Polski, kardynał Stefan Wyszyński, w asyście biskupów przemyskich: Ignacego Tokarczuka, Stanisława Jakiela, Tadeusza Błaszkiewicza oraz biskupa opolskiego Wyciska. Na uroczystości obecna była autorka kopii cudownego obrazu. We wrześniu 1978 r., w setną rocznicę koronacji, uroczystą Mszę przed cudownym obrazem odprawił metropolita krakowski, kardynał Karol Wojtyła – późniejszy papież Jan Paweł II.
Do starowiejskiego sanktuarium pielgrzymowali także: prymas Polski August kardynał Hlond, Adam kardynał Sapieha, prymas Polski Józef kardynał Glemp, Franciszek kardynał Macharski, arcybiskupi: Eugeniusz Baziak, Adam Kozłowiecki, Jerzy Ablewicz, Bronisław Dąbrowski. 29 maja 1938 r. przybył tutaj 2. Pułk Strzelców Podhalańskich z Sanoka pod dowództwem pułkownika Zygmunta Csadka złożył przed cudownym wizerunkiem uroczyste ślubowanie oraz dziękczynne wotum w postaci złotego ryngrafu.
Wśród wielu pielgrzymek zbiorowych tradycyjnie już wędrują do Starej Wsi wierni z Humennego na Słowacji oraz mieszkańcy podrzeszowskiego Tyczyna – ci ostatni na odpust 8 września 2002 r. przybyli po raz 275.
Kaplica św. Andrzeja Boboli SJ
![](http://1.starawies.jezuici.pl/wp-content/uploads/2019/04/Kaplica-św.-Andrzeja-Boboli-SJ-00-297x300.jpg)
Kaplica św. Andrzeja Boboli SJ Pozostałe sceny przedstawiają Andrzeja Bobolę, otrzymującego palmę męczeństwa od dzieciątka Jezus, męczonego przez kozaków w Mohilnie koło Janowa i w samym Janowie Poleskim 16 maja 1657 roku, a także wizerunek świętego w otoczeniu aniołów z symbolami męczeństwa i herbami Królestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz herbem Bobolów – Leliwa.
W Polsce jest kilkanaście kościołów i kaplic pod wezwaniem św. Andrzeja Boboli, jednak kaplica starowiejska jest wyjątkowa, jako wczesny przejaw kultu tego jezuickiego świętego, który osiągnął swój szczyt dopiero w 1938 roku, kiedy to miała miejsce jego kanonizacja.
Warto w tym miejscu przypomnieć tradycję, według której o. Józefowi Sacherowi SJ miał się ukazać w Starej Wsi bł. Andrzej Bobola w 1834 roku, w sali nad kaplicą, gdzie znajdowała się w XVIII w. biblioteka paulińska.
Ołtarz św. Michała Achanioła
![](http://1.starawies.jezuici.pl/wp-content/uploads/2019/04/Ołtarz-św.-Michała-Archanioła-240x300.jpg)
XVIII wieczny obraz ołtarzowy przedstawia św. Michała archanioła w otoczeniu wojska anielskiego. W górnej partii obrazu namalowany jest symbol Opatrzności Bożej. Zarówno ten, jak i wszystkie inne obrazy (za wyjątkiem wspomnianego wcześniej obrazu św. Franciszka Ksawerego) w ołtarzach bocznych, został wykonany przez Karola Prevo w Mediolanie, a sprowadzony do Polski ok. 1760 roku przez biskupa Sierakowskiego. Po obu stronach obrazu przedstawieni są święci Archaniołowie Rafał i Gabriel, zaś w zwieńczeniu ołtarza znajdują się rzeźby aniołów pochodzące prawdopodobnie także z kręgu rzeźbiarza Jana Jerzego Urbańskiego.
W obu nawach bocznych znajdują się cztery ołtarze, a także sześć konfesjonałów rokokowych wykonanych prawdopodobnie przez rzemieślników jezuickich z Krosna. Dekoracja rzeźbiarska tych ołtarzy pochodzi również z kręgu wrocławskiego rzeźbiarza Urbańskiego. Ołtarze te, podobnie jak ołtarz główny, fundowane były przez biskupa przemyskiego Wacława Hieronima Sierakowskiego.
Ołtarz św. Krzyża
![](http://1.starawies.jezuici.pl/wp-content/uploads/2019/04/Ołtarz-św.-Krzyża-1-240x300.jpg)
W 1934 roku krucyfiks rekonstruował rzeźbiarz Krygowski z Błażowej. Na ołtarzu umieszczone są dwa relikwiarze męczenników Maksymiliana i Mauryna oraz wykonana w 1965 roku kopia obrazu Matki Boskiej Bolesnej o. Antoniego Reichenberga SJ – oryginał znajduje się w kolegium.
Ołtarz św. Franciszka Ksawerego
![](http://1.starawies.jezuici.pl/wp-content/uploads/2019/04/Ołtarz-Św.-Franciszka-Ksawerego-SJ-238x300.jpg)
Ołtarz św. Kazimierza
![](http://1.starawies.jezuici.pl/wp-content/uploads/2019/04/Ołtarz-św.-Kazimierza-237x300.jpg)
Po obu stronach obrazu znajdują się rzeźby: św. Leopolda i św. Floriana, a w zwieńczeniu ołtarza aniołowie. Co łączy obu tych świętych? Św. Florian i św. Kazimierz są patronami Polski. Wspólnym mianownikiem był dla nich udział w wyprawach wojskowych oraz austriackie powiązania: św. Florian był dowódcą rzymskim w Noricum (obecnie Austria), zaś św. Leopold był margrabią austriackim. Św. Kazimierz był synem Elżbiety Rakuszanki i wnukiem władcy Austrii.
Ołtarz św. Rozalii
![](http://1.starawies.jezuici.pl/wp-content/uploads/2019/04/Ołtarz-św.-Rozalii-238x300.jpg)
Sens przedstawienia tych świętych razem w jednym ołtarzu jest jasny, gdy weźmie się pod uwagę poniższe fakty. Przyniesienie relikwii św. Rozalii do Palermo w XVII w. uśmierzyło grasującą w tym mieście epidemię. Św. Roch uzdrawiał chorych dotkniętych epidemią. Uchodzi on również za opiekuna zwierząt domowych. Św. Sebastian, męczennik rzymski, uważany był za orędownika w czasach zarazy.
Ołtarz św. Tekli
![](http://1.starawies.jezuici.pl/wp-content/uploads/2019/04/Ołtarz-św.-Tekli-1-239x300.jpg)
Jest ona czczona jako orędowniczka w czasach zarazy i pożarów. Imię jej występuje w litanii za konających. Po bokach obrazu znajdują się rzeźby św. Barbary, patronki dobrej śmierci i chroniącej od nagłej śmierci oraz św. Łucji, także dziewicy i męczennicy, patronki chorych na oczy. W zwieńczeniu ołtarza znajduje się rzeźba św. Onufrego na tle luster. Święty był pustelnikiem żyjącym na przełomie IV i V w. w Tebach i według legendy miał otrzymać komunię z rąk anielskich. Jest on patronem tkaczy. Ideą przewodnią ołtarza jest łaska dobrej śmierci.
Ołtarz św. Augustyna
![](http://1.starawies.jezuici.pl/wp-content/uploads/2019/04/Ołtarz-św.-Augustyna-239x300.jpg)
Po obu stronach obrazu znajdują się rzeźby świętych średniowiecznych doktorów Kościoła: Bonawentury – franciszkanina i Tomasza z Akwinu – dominikanina. W zwieńczeniu ołtarza znajdują się rzeźby aniołów.
Abmbona
![](http://1.starawies.jezuici.pl/wp-content/uploads/2019/04/Ambona-01-300x300.jpg)
![](http://1.starawies.jezuici.pl/wp-content/uploads/2019/04/Ambona-02-239x300.jpg)
Ołtarz św. Pawła Pustelnika
![](http://1.starawies.jezuici.pl/wp-content/uploads/2019/04/Ołarz-św.-Pawła-Pustelnika-238x300.jpg)
W zwieńczeniu ołtarza jest przedstawiony św. Paweł unoszony przez anioły. Po obu stronach obrazu mamy rzeźby św. Antoniego Pustelnika (za życia odwiedził św. Pawła na pustyni egipskiej, a po jego śmierci pochował go z pomocą dwóch lwów) i św. Hieronima (autora dziejów św. Pawła Tebańskiego). Obraz Serca Jezusa, namalowany przez br. Ksapra Pietrzyka SJ, został umieszczony nad mensą ołtarzową w neorokokowej ramie pod koniec XIX w.
Ołtarz św. Józefa
![](http://1.starawies.jezuici.pl/wp-content/uploads/2019/04/Ołtarz-św.-Józefa-1-240x300.jpg)
W tym zestawieniu nie jest zbyt zrozumiałe umieszczenie w zwieńczeniu ołtarza rzeźby św. Stanisława ze Szczepanowa. Ciekawa jest zachodząca zbieżność miejsc w paulińskich kościołach. W tym samym mniej więcej miejscu, w kościele Na Skałce znajduje się ołtarz tegoż świętego.
Ołtarz św. Teofila
![](http://1.starawies.jezuici.pl/wp-content/uploads/2019/04/Ołtarz-św.-Teofila-300x298.jpg)
Obecnie nad mensą ołtarza znajduje się mały obraz św. Stanisława Kostki namalowany przez Annę Szymborską w 1965 roku, a jeszcze wyżej znajduje się współczesny obraz Miłosierdzia Bożego.
Zakrystia
![](http://1.starawies.jezuici.pl/wp-content/uploads/2019/04/Zakrystia-00-300x300.jpg)
W zakrystii znajduje się rokokowy ołtarz XVIII-wieczny ze współczesnym jemu obrazem przedstawiającym Chrystusa na krzyżu i stojącymi obok Matką Boską, św. Janem Ewangelistą i św. Marią Magdaleną. Umeblowanie zakrystii stanowią XVIII-wieczne rokokowe dwie szafy oraz lawaterz z odlewem cynowym Chrystusa Boleściwego i rzeźbą Gołębicy — Ducha Św. w zwieńczeniu.
Ponad zakrystią kiedyś znajdowało się oratorium paulinów, obecnie jest tam kaplica domowa, zwana „nowicjacką”. Poniżej zdjęcia polichromii na ścianach zakrystii:
![Mapa Bazyliki](http://1.starawies.jezuici.pl/wp-content/uploads/2019/03/mapa_bazyliki.jpg)
Plan Bazyliki